Twórcy ludowi

STEFANIA GOŁĄBEK
rok urodzenia: 1919
miejsce zamieszkania: Mąchocice Kapitulne

Wychowała się w domu przystrajanym tradycyjnymi ozdobami wnętrza- pająkami bibułkowymi, kwiatami, wycinankami. Matka Stefanii zdobiła rodzinny dom z okazji świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy i innych okoliczności i przyuczała swoją córkę do wykonywania tych ozdób. W ten sposób Stefania Gołąbek od najmłodszych lat robiła barwne kwiaty. Stefania Gołąbek wyspecjalizowała się w wykonywaniu pająka „z tasiomków". Ma on formę wrzecionowatą: konstrukcję stanowi obręcz z pręta leszczynowego, do którego dowiązane są od góry i dołu paski wystrzępionej tkaniny bawełnianej- górą złączone w miejscu zawieszenia, dołem związane w przejrzystą siatkę zakończoną pomponikami. Wokół obręczy ciasno przyczepione są drobne, różnokolorowe kwiatki. Ten strojny pająk był w modzie w podkieleckich wsiach przed drugą wojną światową i Stefania Gołąbek zrobiła wiele jego egzemplarzy, gdyż był on prawie w każdym domu.

Robiła także pająki ze słomy i bibuły, a w latach czterdziestych girlandy z bibuły zawieszane ze środka pułapu ku ścianom. Jej specjalnością były także płaskie bukiety stawiane parami po obu stronach figury kultowej na ołtarzyku domowym oraz małe bukieciki, również do zdobienia ołtarzyka. Wszystkie prace autorstwa Stefanii Gołąbek cieszą się dużym uznaniem i popularnością, o czym świadczy zapraszanie twórczyni do udziału w konkursach i wystawach sztuki ludowej. Prace Stefanii Gołąbek znajdują się w zbiorach muzealnych w Kielcach, Krakowie oraz u kolekcjonerów prywatnych.

GENOWEFA KALETA
rok urodzenia: 1924
miejsce zamieszkania: Mąchocice Kapitulne

Od dziecka wykonuje papierowe ozdoby wnętrza izby- wycinanki, kwiaty, pająki ze słomy i bibuły, których kształt i sposób wykonania modyfikowała zgodnie z panującą modą. Największe zapotrzebowanie na tego typu ozdoby było w czasach przedwojennych, kiedy to nastąpił prawdziwy rozkwit zdobnictwa wnętrza izby wiejskiej. Ilość pająków wykonanych przez twórczynię znacznie zmalała w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych i dopiero konkursy sztuki ludowej organizowane przez muzea, przyniosły więcej zamówień krajowych i zagranicznych. W 1972 roku Genowefa Kaleta wzięła udział w konkursie zorganizowanym przez Muzeum Etnograficzne w Toruniu. W 1974 roku uczestniczyła w konkursie na pamiątkę regionalną i uzyskała wyróżnienie za kwiaty do domowego ołtarzyka. W 1976 roku na konkurs „Twórczość ludowa dla dziecka" wykonała zabawki ze szmat i sitowia. W 1979 roku za wielobarwne kwiaty, girlandy na obraz uzyskała wyróżnienie w konkursie współczesnej sztuki ludowej organizowanym przez Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach. Prace tej twórczyni dokumentowane są w zbiorach etnograficzych Muzeum Narodowego w Kielcach. Wszystkie ozdoby wykonywane przez Genowefę Kaletową — kwiaty, wycinanki, pająki ze słomy i bibuły oraz hafty osadzone są w miejscowej tradycji zdobniczej.

JAN KSEL
rok urodzenia: 1937
miejsce zamieszkania: Masłów

Tenor w chórze ludowym założonym przez organistę i miłośnika folkloru świętokrzyskiego- Jana Pieniążka. Śpiewak ludowy i autor tekstów do ponad 120 piosenek i przyśpiewek, które wykonuje wspólnie z kapelami początkowo z kapelą Józefa Ksela „Felinka", a następnie z Kapelą Masłowską Edwarda Zagnińskiego. Tematów do tekstów piosenek i przyśpiewek dostarcza Janowi Kselowi życie — uroczystości rodzinne, ważne zdarzenia lokalne, jubileusze oraz konieczność przygotowania nowego repertuaru śpiewaczego na występy artystyczne, m.in. „Buskie Spotkania z Folklorem", podczas których Jan Ksel i kapela otrzymywali czołowe lokaty.

W 1972 roku reprezentowali województwo kieleckie na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą, gdzie otrzymali III miejsce. Zaowocowało to nagraniami radiowymi w Kielcach i Lublinie. Dewizą Jana Ksela jest stwierdzenie, że „humor trzyma przy życiu", dlatego wyznaje pogodną, ludową filozofię życiową, która przyświeca całemu dorobkowi artystycznemu tego śpiewaka.

JANINA STACHURA
rok urodzenia: 1930
miejsce zamieszkania: Mąchocice Kapitulne

Rolniczka, gospodyni wiejska. Z poezją obcuje od najmłodszych lat układając proste rymowanki, by później, po okresie udziału w recytacjach i inscenizacjach, w sposób świadomy przedstawiając swoje myśli i przeżycia w formie poetyckiej. Przede wszystkim jest poetką-kronikarką życia własnej miejscowości, pisze wiersze okolicznościowe, których powstanie związane jest z wydarzeniami we własnej wsi bądź rodzinie. Opisuje w sposób poetycki wydarzenia społeczne i gospodarcze na wsi z pozycji działaczki ruchu ludowego (wiersz z okazji Święta Ludowego- 1987), działaczki spółdzielczości mleczarskiej („Na sześćdziesieciolecie..."— 1984), jak również uważnej mieszkanki wsi u stóp Góry Radostowej („Otwarcie szkoły" 1969), („ Uruchomienie przychodni zdrowia"- 1963). Pełne liryzmu są jej wiersze napisane ku upamiętnieniu wydarzeń rodzinnych, między innymi „Wierszyk dla siedmioletniej córki" czy „Wierszyk dla wnuczka". Dużym wydarzeniem w życiu poetki był pobyt nad morzem, który zaowocował powstaniem wierszy opisujących tak różny od Gór Świętokrzyskich krajobraz oraz żywioł, jakim jest morze. Dla potrzeb występów amatorskich uświetniających wiejskie uroczystości powstał wiersz „8 Marca", cykl pieśni dożynkowych oraz wiersze napisane w oparciu o folklor świętokrzyski np. „Legenda o Diabelskim Kamieniu".

MARIANNA SZYSZKOWSKA
rok urodzenia: 1906
miejsce zamieszkania: Mąchocice Kapitulne

Marianna Szyszkowska wykonuje wycinanki, pająki i kwiaty z różnobarwnej bibuły do ozdabiania wnętrza izby wiejskiej. Umiejętności te nabyła od swojej matki. Przez wiele lat ozdabiała na świąteczne okazje rodzinny dom. Prace te wykonywała dla siebie i sąsiadów. Wielki konkurs Sztuki Ludowej Ziemi Kieleckiej zorganizowany w 1972 roku stworzył jej okazję do wykonywania tych ozdób w większej ilości i na rynek. Na wymienionym konkursie uzyskała wyróżnienie i wzięła udział w wystawie pokonkursowej. Nawiązała współpracę ze Spółdzielczym Zrzeszeniem „Millenium" w Krakowie, które zaczęło nabywać od niej kwiaty i wycinanki. Specjalnością Marianny Szyszkowskiej są bazie - wielobarwne kwiaty bibułkowe przywiązane do wiotkich gałązek wierzbowych owiniętych zieloną bibułą. Robi także proste w formie wycinanki, kwiaty, firanki i pająki. Wykonywane kwiaty z bibuły i wycinanki świadczą o pomysłowości i autentycznych związkach z tradycją. W 1973 roku wzięła udział w Targach Sztuki Ludowej w Krakowie i „Cepeliadzie" w Warszawie. W 1975 roku uczestniczyła w kiermaszu sztuki ludowej w Pradze w Czechosłowacji. W 1981 roku otrzymała II nagrodę w konkursie „Kwiaty" zorganizowanym przez „Cepelię", którego wystawa pokonkursowa eksponowana była w Dreźnie. Uczestniczyła również w licznych konkursach organizowanych przez Stowarzyszenie Twórców Ludowych, gdzie otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia.

STANISŁAWA WALDON
rok urodzenia: 1916
miejsce zamieszkania: Podmąchocice

Od swojej matki nauczyła się wycinać „gwiazdy", wycinanki z barwnego papieru. Ponieważ polubiła to zajęcie, znacznie rozszerzyła swe umiejętności. Wycinanki robiła innym, mniej zdolnym dziewczętom na wsi, które za nią przędły lub darły pióra. W miarę jak się zmieniały mody na strojenie izby, robiła kwiaty i inne ozdoby. Po latach, w 1969 roku, powróciła znów do wycinania „gwiazd" na konkurs sztuki ludowej w Kielcach, organizowany przez Muzeum Narodowe. Uzyskała wówczas pierwszą nagrodę, w roku zaś 1972 II. Stanisława Waldon z Podmąchocic jest jedną z najpopularniejszych twórczyń w regionie świętokrzyskim. Uczestniczyła w ogromnej ilości kiermaszy, w Targach Sztuki Ludowej w Krakowie, warszawskiej „Cepeliadzie", „Jesieni Tatrzańskiej" w Zakopanem. Była także zaproszona w 1975 roku na europejskie targi sztuki ludowej do Budapesztu, które trwały 10 dni. Jej wycinanki zdobią salę szkolną w Mąchocicach, kilka świetlic w Kielcach. Sprzedawała je poprzez Spółdzielcze Zrzeszenie „Millenium" (zwłaszcza małe formy-wycinanki naklejane na papier listowy). Stanisława Waldon tworzy wycinanki koliste o ornamentyce geometrycznej lub wycinanki przedstawiające zgeometryzowane postacie dzieci trzymających się za ręce. Robi także małe, ładne bukieciki z różnokolorowej bibuły składające się z kolistych, drobnych, „dmuchanych" kwiatów. Twórczość jej jest udokumentowana w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, Krakowie, Płocku i innych oraz w wielu zbiorach prywatnych. Jest członkiem STL.

(Źródło informacji: "Twórcy Ludowi Gm. Masłów". Wyd. GOK Masłów, WDK Kielce)